Przypadający na 8 maja Dzień Zwycięstwa, to rocznica zakończenia wybuchu II wojny światowej. Konflikt ten wywołany przez nazistowskie Niemcy trwał przeszło 6 lat i pociągnął za sobą 54 689 000 ofiar po obu stronach konfliktu. W trakcie prowadzenia działań zbrojnych objęty nimi obszar wynosił 223 mln km2 (dla porównania obszar pierwszej wojny wynosił 4 mln km2), stanem wojennym objęte było 61 państw, pod broń powołano 110 milionów ludzi a nakłady wyniosły 1117 mld dolarów.
Gdy w kwietniu 1945 r. Armia Czerwona otoczyła Berlin i rozpoczęła szturm miasta, stało się niemal pewnym, że w najbliższym czasie zostaną zdławione ostatnie resztki niemieckiego oporu i podjęte zostaną kroki zmierzające do rozmów o kapitulacji III Rzeszy. Samobójcza śmierć Adolfa Hitlera 30 kwietnia 1945 r. dodatkowo przyśpieszyła ten proces. Już 29 kwietnia poddały się wojska niemieckie we Włoszech, Berlin wywiesił białą flagę 2 maja, a armie niemieckie w północnych Niemczech 5 maja. Na poddanie się Dowództwo Naczelne Wermachtu zdecydowało się 7 maja, kiedy złożyło akt kapitulacji przed generałem Dwightem Eisenhowerem a następnie 8 maja powtórzyło go przed dowódcą armii radzieckiej Gieorgijem Żukowem. Był to akt kapitulacji bezwarunkowej i zarazem symboliczne zakończenie wojny w Europie.
Na pełne zakończenie wojny trzeba było poczekać, bo w grze wciąż pozostawała Japonia, która prowadziła działania zbrojne w Azji i na Pacyfiku. Tymczasem zarówno Berlin jak i cały obszar państwa niemieckiego, został podzielony na cztery strefy okupacyjne, w których władzę sprawowali alianci: Związek Radziecki, Stany Zjednoczone Ameryki, Wielka Brytania i Francja.
Postanowienia co do dalszego kierunku działań podjęto na trwającej od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 r. konferencji w Poczdamie, gdzie zjawili się: prezydent USA Harry Truman, premierzy Wielkiej Brytanii Winston Churchill oraz Clement Attlee oraz pierwszy sekretarz KC KPZR i przywódca ZSRR Józef Stalin. Mimo różnicy zdań na wiele tematów podjęto kilka ważnych decyzji, które w przyszłości zaważyły na losach Europy i świata. Przyjęto między innymi, że dzień 8 maja będzie Dniem Zwycięstwa, upamiętniającym triumf sprzymierzonych nad Trzecia Rzeszą niemiecką. Ze względu na rozbieżności w strefach czasowych, gdy podpisywano kapitulację z Niemcami, w Rosji był już 9 maja. Stąd do dzisiaj Rosjanie obchodzą Dzień Zwycięstwa tego właśnie dnia.
W Polsce przez okres istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, a po transformacji ustrojowej aż do 2015 r., Dzień Zwycięstwa obchodzony był 9 maja. Dopiero 24 kwietnia 2015 r. zmieniono tę datę obchodów na 8 maja, ustanawiając Narodowy Dzień Zwycięstwa.
Tekst i oprac. graficzne: dr Bartosz Staręgowski
Źródła ilustracji:
- 1, 3-4. APL, Zbiór fotografii [ikonografii], sygn. 258
- 2. APL, Zbiór afiszów i druków ulotnych, sygn. 1165