sab. prox. a. dom. Conductus Pasche
Zygmunt król polski z powodu sporu między rajcami a pospólstwem m. Lublina w sprawie wyboru podwójciego ustanawia, że prawo wyboru należy do rajców, którzy powinni dokonać elekcji wraz z przedstawicielami cechów wybranymi po jednym z każdego cechu, natomiast pozostałych mieszkańców miasta ma reprezentować wybranych przez nich pięciu mężów; wójt sądowy (podwójci) ma być wybierany spośród ławników biegłych w prawie magdeburskim. Nadto król wyjaśnia, że art.3 dekretu komisarskiego z dnia 4 czerwca 1522 r. należy rozumieć w tym sensie, że dwaj cechmistrze powoływani przez radę dla złożenia rachunków z dochodów i wydatków miejskich, winni być wybierani spośród pospólstwa, zaś art. 11 tegoż dekretu król kasuje, zezwalając rajcom na propinację piwa, miodu syconego i innych trunków.
- Transkrypcja
- Tłumaczenie
Sigismundus Dei gratia rex Polonie, magnus dux Lithuanie Russieque etc. dominus et heres, manifestum facimus per presentes universis, quia cum orta esset non pridem gravis dissensio et controversia inter consules et communitatem civitatis nostre Lublinensis super variis rebus, bonum statum et regimen eiusdem civitatis concernentibus, presertim vero de electione viceadvocati, quam communitas ad se solam spectare contendebat, consulibus in contarium intentibus eandemque electionem viceadvocati ad se, qui primas partes in civitate eiusque gubernacula tenerent exemplo aliarum civitatum regni nostri in quibus advocatie communi civili pecunia etiam coempte sunt omnino pertinere allegantibus. Ac ea ipsa controversia cum multis et variis querelis eiusdem utriusque partis ad nos esset delecta commiseramus illius examen et totam cognitionem aliis maioribus negociis et curis Rei Publice districti nonnullis commisariis nostris, qui commissionem nostrum diligenter exegentes auditisque partium hincinde propositionibus, querelis et responsis ac eis mature pensatis, cum huiusmodi controversiam et querelas coram ipsis per communitatem contra consules articulatim propositas plene in omnibus punctis et articulis complanassent, seu absolvissent et intra alia decernissent, quod viceadvocatus per solam communitatem ex scabinis, seu iuratis eligi deberet. Consules ipsi in reliquis omnibus huiusmodi decretum acceptantes ratumque et gratum habentes ab hoc unico articulo eiusdem decreti, qui electionem viceadvocati concernit suspicere, cum volentes ad nos provocaverunt demum veniente ad nos una et altera parte. Nos visis actis commissariorum nostrorum matureque considerantes, que hic coram nobis per dictos consules proposita et allegata sunt, quare communitas viceadvocatum eligere non deberet, quibusque rationibus et causis e diverso ipsa communitas ab hac electione viceadvocati consules excludere nitebatur pariter. Ex equo perpendentes et maxime nobiscum reputantes, quod consules sint de corpore civitatis ac in primo et precipuo loco publice auctoritatis constituti ita, ut merita pro dignitate et officio suo consulari in omnibus actionibus et negociis civilibus reliquis omnibus privatis civibus debeant anteponi ac habentes in prospectu, quod etiam ipsis consulibus sepe incidit necessitas causas eorum et actiones coram viceadvocato prosequendi nec esse alienum ab eorum officio, quod ratio ex tam honestis causis illis admittit. Tametsi in plerisque civitatibus regni nostri ea observetur consuetudo, ut soli consules absque communitate advocatum eligant censentes tamen, non nihil etiam ad ipsam communitatem attinere, in eo quod eius publice utilitati et iurisdictioni deservit innitentesque equitati, ac volentes prospicere concordie ac quieto et tranquillo statui omnium et singulorum incolarum illius civitatis nostre Lublinensis ad talem moderationem, ad nostram cognitionem et decisionem sit, uti premissum est per appellationem devolutum reducendum, atque ita super eo decernendum et pronunctiandum duximus decernimusque et pronunctiamus, quod consules omnes novi et antiqui, non cum tota communitate, sed singula contubernia, seu artificia hoc est czechii de medio sui debent eliger[e] per unum virum, probate virtutis, reliqua vero communitas, que contubernia, hoc est czechow non habet, ut sunt mercatores et alii homines sine artificio et contubernio, victum querei de medio sui, debent eligere quinque viros similiter virtutis probate, qui qui[nque] viri simul cum illis ex singulis contubernis eligendis consulibus novis et antiquis eligere debeant in viceadvocatum nunc et in futurum quociesqumque necessitas evenerit, unum ex scabinis, seu iuratis virum iuris civilis maydeburgensis magis peritum, ex ad obenndum nimius viceadvocati idoneum, qui diligens sit in administranda unicumque iustitia, sine ullo impedimento et contraditione reliquorum omnium et singulorum communium civium, quibus mandamus, ne ad eandem electionem viceadvocati sese amplius intromittere aut illam, quo minus per ipsos consules et duos seniores magistros contuberniorum et artificum fieri posset impedire presumant, nec aliquis eorum presumat pro gratia nostra hoc decreto nostro mediante perpetuis, futuris temporibus duraturo declarantes autem articulum tercium ordinationem reddende rationis per comissarios nostros, predictos factam in se continentem sic eum intelligi volumus et duo czechmagistri, qui rationi interesse debent per communitatem eligantur, quia vero commissarii nostri prefati communitate instante ordinacionem fecerant. Quod consules cervisiam et medonem non deberent propinare, sed vinum et malvaticum duntaxat, nos considerantes consules in administranda Rei Publica et disponendis recte illius negociis acram rei familiaris et commoditatem domesticam plerumque negligere, propterea articulum undecimum super hoc disponentem corrigendo permittimus consulibus cervisiam et medonem aliosque lignores, more antiquo, propinare, contradictione communitatis cessante. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Actum et datum in conventione generali Cracouiae, sabato proximo ante dominicam Conductis Pasche, anno Domini millesimo quingentesimo vigesimo tercio, regni vero nostri anno decimoseptimo.
Petreus episcopus et vicacancellarius subscripsit.
Relatio reverendi in Christo patris, domini Petri episcopi Posnaniensis et Regni Polonie vicecancellarii.
Zygmunt z łaski Boga król Polski, wielki książę Litwy i Rusi itd. pan i dziedzic, wiadomym czynimy niniejszym wszystkim, ponieważ już dawniej sprawa powstała, poważny spór i sprzeczka pomiędzy rajcami i pospólstwem miasta naszego Lublina o różne sprawy, dobry stan i porządek miasta wspomnianego, a zwłaszcza zaś o wybór podwójciego, który pospólstwo dowodziło, że im przynależy, rajcy przeciwnie pragnąc ten wybór podwójciego dla nich całkowicie przyznać, który pierwszą część ich władzy dzierży przykładem innych miast królestwa naszego, w których urzędy wójtowskie za wspólne pieniądze miejskie są kupowane. A ten spór, gdy z wieloma i różnymi skargami tychże obu stron do nas został przedłożony pozostawiliśmy jego rozpatrzenie i całkowite poznanie [i] inne większe sprawy i dworskie Rzeczpospolitej osądy jedynie komisarzom naszym [przekazać], którzy komisję naszą pilnie wypełniając wysłuchali obu stron sporu, skargi i odpowiedzi oraz ich dojrzałe powody, gdy ten spór i skargę przed nimi wyraźnie przedłożoną przez pospólstwo przeciw rajcom we wszystkich punktach i artykułach sprawiedliwie osądzili, czyli zwolnili i między innymi postanowili, że podwójci przez samo pospólstwo spośród ławników, czyli przysięgłych powinien zostać wybierany. Sami rajcy w pozostałych sprawach rozporządzenie akceptując, mając za potwierdzone i [im] miłe oprócz jednego punktu tegoż rozporządzenia, który dotyczy wyboru podwójciego, gdy pragnąc nam wreszcie przedstawić [sprawę dlatego] przybyła do nas jedna i druga strona. My zobaczywszy dokumenty naszych komisarzy i poważnie się zastanowiwszy, że tu nam przez wspomnianych rajców została przedstawiona i przedłożona sprawa, że pospólstwo podwójciego wybierać nie może, z tychże powodów i przyczyn, a które to pospólstwo przeciwnie podpierało się jednako tym, że rajcy są wykluczeni od wyboru podwójciego. Stąd zastanawiając się i bardzo rozważając razem z nami, że rajcy są ciałem miasta i jako pierwsi i na pierwszym i właściwym miejscu posiadają władzę publiczną tak, że zasługi za godność i ich urząd radziecki we wszystkich czynnościach i sprawach miejskich pozostali wszyscy prywatni mieszczanie powinni przedkładać i mieć na względzie, że także na tych rajców często przypada okoliczność [i] konieczność ich sprawy i czynności przed podwójcim przedstawiać, a nie jest obcym ich urzędowi, że racja tak szanowanych spraw ich utwierdza. Jednakże w większości miast naszych to jest uznane za zwyczaj, że sami rajcy bez pospólstwa wójta wybierają uważając jednak, aby nikt także do tegoż pospólstwa nie należał, z tego względu, że ich publiczny pożytek i jurysdykcja zasługuje i opiera się na równości, a pragnąc dalej mówić o zgodzie i spokojnym i pokojowym rozwiązaniu [sporu] dla wszystkich i pojedynczych tegoż miasta naszego Lublina do takiego umiarkowania, do naszego poznania i decyzji niech będzie, że wyżej wymienione jest [postanowienie] przez odwołanie prawne [i] sprowadzenie do poprzedniego stanu, a także tak co do rozstrzygnięcia i ogłoszenia [wyroku] postanawiamy rozstrzygając i ogłaszając, że rajcy wszyscy nowi i starzy, a nie całe pospólstwo, lecz poszczególna grupa, czyli rzemiosło tj. cech spośród swoich wybierać mają jednego, prawego cnotą człowieka, pozostałe zaś pospólstwo, które zgrupowane nie jest, tj. cechów nie posiada, jak kupcy i inni ludzie bez rzemiosła i grup, którzy utrzymanie poszukują sami, powinni wybierać pięciu ludzi tak samo prawych cnotą, których to pięciu ludzi razem z tymi wybranymi przez poszczególne grupy nowych rajców i starych wybierać powinni i podwójciego teraz i w przyszłości, gdy zajdzie taka konieczność, jednego z ławników, czyli przysięgłych człowieka bardzo uczonego w prawie magdeburskim, stąd do wyboru dogodnego podwójciego, który biegły będzie w sprawach zarządu i sprawiedliwości, bez jakiejkolwiek przeszkody i sprzeciwu pozostałym wszystkim i pojedynczym wspólnym mieszkańcom, którym nakazujemy, aby sami więcej nie wtrącali się w wybór podwójciego, albo tegoż, który mniej przez samych rajców i dwóch starszych mistrzów cechowych i rzemiosła będzie mógł zostać wybrany przeszkodzić się nie ważą, ani nikt z nich nie waży się [sprzeciwiać] ze względu na naszą łaskę [i] to rozporządzenie nasze pośredniczące na wieki [oraz] przyszłe czasy. Ogłaszając zaś artykuł trzeci rozporządzenia wydany przez naszych, wspomnianych komisarzy zawierający w sobie to, że jego tak chcemy rozumieć, że dwóch cechmistrzów wybiera się przez pospólstwo z powodu znajdowania się pomiędzy [nimi]. Ponieważ zaś komisarze nasi wspomniani dla pospólstwa natychmiast rozporządzenie przygotowali, że rajcy piwo i miód nie powinni propinować, lecz tylko wino sycone, to my rozważywszy [co do] rajców zajmujących się rzeczami publicznymi i prawnie dysponującymi ich sprawy, codzienne [oraz] rodzinne i wygodę domową wielu nie zaniedbuje, dlatego artykuł jedenasty tegoż rozporządzenia naprawiając [i] piwo i miód oraz inne trunki, starym zwyczajem, pozwalamy rajcom propinować, likwidując sprzeciw pospólstwa. Na świadectwo czego nasza pieczęć została przywieszona do dokumentu. Zdziałane i dane na sejmie walnym w Krakowie, w najbliższą sobotę przed niedzielą Białą, roku Pańskiego tysiąc pięćset dwudziestego trzeciego, roku zaś naszego panowania siedemnastego.
Piotr biskup i podkanclerzy podpisał.
Z relacji pełnego czci dla Chrystusa pana, ojca Piotra biskupa poznańskiego i Królestwa Polski podkanclerzego.
Oryg., perg., 58 x 39+12,7 cm, zachowany dobrze; j. łac.
Pieczęć mn. kor., w miseczce wosk., na jedw. sznurku jbw., uszkodzona (brak polowy); por. Gumowski, nr 46.
Pod tekstem: relacja i podpis Piotra Tomickiego, podkanclerzego.
Na marginesie: (z lewej) „De electione advocati ordinatio”; „Libera pro… Liquo…”; inny napis nieczytelny; (z prawej): „unum ex scabinis”.
Na odwrocie: „Decretum de electione viceadvocati”; „Propinatio…”; „NB 43 /?/ De electione Vice-advocati et (przekreślone) Dnorum Consulum; „Perlegatur”; „Lectum”; „No 69” (sumariusz z r. 1836).
Odpis: KmL, sygn. 145, k.16-17; AGAD, MK, sygn. 36, s.156 – 159;
reg.: KmL, sygn. 248, s.26; AmL, sygn. 151, nr 80.
Druk: Riabinin, nr 119; MRPS, IV, nr 13523. Zob. także: Szczygieł, Konflikty, s.65-67, 82.
Wykaz, 33; DmL, sygn. 43.
Uwaga: Oryg. dekretu komisarskiego z 1522 r. w Bibl. Łopac, nr 1730.
Zob. także nr 119.