Maj to zaiste symboliczny miesiąc w historii II Rzeczypospolitej. Zamach majowy czy też dzień 12 maja 1935 r. to bardzo ważne wydarzenia, które łączy jedna postać – marszałka Józefa Piłsudskiego. Szczególnie ta druga data ważna jest z punktu widzenia postaci marszałka, gdyż jest to dzień jego śmierci. Piłsudski był niewątpliwie postacią wielce zasłużona w historii Polski. Dziś jest uważany za jednego z ojców niepodległości. Jego wpływ na odzyskanie własnego państwa i zerwanie się z okowów państw zaborczych jest niepodważalny. Swoją działalność niepodległościową rozpoczął jeszcze w XIX w., kiedy to wraz z bratem Bronisławem, organizował różne akcje przeciwko władzom carskim, w tym też akcje terrorystyczne. Wielokrotnie skazywany i karany, związał się z Organizacją Bojową PPS, w czasie wojny tworzył Legiony Polskie, a po 1918 r. kreował nowo odrodzoną Rzecząpospolitą. Dzisiaj oceny marszałka są wieloaspektowe, nie zawsze dla niego korzystne, nie zmienia to jednak faktu, że był on kluczową postacią okresu międzywojnia. Jego śmierć 12 maja 1935 r. pozostawiła niepowetowaną stratę i brak silnego przywództwa politycznego w obozie sanacyjnym, rządzącym od dłuższego czasu w Polsce.
Biografii Józefa Piłsudskiego, tych skróconych, jak i nieco szerszych jest pokaźna liczba. Dlatego też nie ma potrzeby raz jeszcze takową przytaczać. Warto na pewno byłoby rzucić uwagę na materiały archiwalne przechowywane w zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie, z których wyłania się postać przywódcy, polityka oraz osoby wielce zasłużonej. Jego charakterystyczny wąs, szabla – czyli symbol oręża polskiego oraz nienaganny mundur z okresu Legionów Polskich to coś, co łączy wiele przedstawień marszałka w wielu różnych materiałach archiwalnych – począwszy od ulotek, afiszy i plakatów przez fotografie, pocztówki, na okolicznościowych ilustracjach kończąc. Czy to odezwy państwowe ogłaszające kluczowe decyzje w procesie zarządzania państwem, czy też materiał ulotny łączyła postać Piłsudskiego. Jego osoba wielokrotnie była przedstawiana w sposób propagandowy, szczególnie przydatny w walce politycznej. Jego wizerunek trafiał na materiały wyborcze z zamiarem oczywistym, czyli pozyskania głosów dla danego ugrupowania politycznego. Niewątpliwie z punktu widzenia ówczesnego marketingu politycznego było to skuteczne działanie. Postać marszałka, a przynajmniej jego nazwisko pojawia się również na afiszach reklamujących wydarzenia związane z nim osobiście czy też upamiętniających rocznice jego śmierci już po 1935 r.
Afisze i plakaty pochodzą z zespołu nr 632 Zbiór afiszów i druków ulotnych, sygn. 501, 56, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 488, 503, 504, 507, 524.
Jednym z ciekawszych zdjęć jest również reprodukcja zdjęcia przedstawiająca Józefa Piłsudskiego w towarzystwie Bolesława Wieniawy-Długoszewskiego, jego zaufanego adiutanta. Długoszowski, nazywany również „pierwszym ułanem”, był postacią niezwykle barwną i jednym z najbliższych współpracowników marszałka. Zdjęcie pokazuje ich niezwykły stopień zażyłości i przyjaźni.
Obchodząc rocznicę śmierci tak niezwykłej postaci, jaką był Józef Piłsudski, warto pokazać materiały historyczne związane z jego osobą, by uświadomić jak wiele archiwaliów związanych z osobami tworzącymi dziedzictwo narodowe, znajduje się zasobach Archiwów Państwowych.
Bartosz Staręgowski
Źródła:
- Akta miasta Lublina, AKTA MIASTA LUBLINA 1918-1939, sygn. 1728
- Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis 12, sygn. 255
- Kolekcja pocztówek Krzysztofa Lorka, sygn. 45
- Akta rodziny Janiszewskich, Spis 1, sygn. 2