Wielu jest sławnych dawnych i obecnych mieszkańców Lublina zwanych przez nas Lubelakami. Jeden z najbardziej znanych, patron biblioteki miejskiej to Hieronim Rafał Łopaciński. Ten znakomity znawca Lubelszczyzny, etnograf, historyk, bibliofil i językoznawca jednak wcale nie pochodził z naszego regionu. Urodził się bowiem 30 września 1860 roku na Kujawach, w Ośnie Górnym. Wywodził się z rodu Łopacińskich – Lubiczów zamieszkujących miejscowość Łopacin. Po latach przyjął pseudonim pochodzący od drugiego rodowego nazwiska – Rafał Lubicz. Genealogowie doszukują się pokrewieństwa pomiędzy Hieronimem a Czesławem Miłoszem, którego babka była córką doktora Łopacińskiego pochodzącego z Rygi.
Młodość Łopacińskiego upłynęła na Kujawach. W 1879 roku ukończył gimnazjum w Brześciu, po czym udał się na studia na Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w 1881 roku wręczono mu złoty medal za wybitne postępy w nauce. Już w młodości odkrył w sobie zamiłowanie i szacunek do słowa pisanego, z których wyrosła jego pasja bibliofilska.
Zaraz po studiach rozpoczął swoją pierwszą pracę w roli nadetatowego nauczyciela greki i łaciny w warszawskim gimnazjum. W 1884 roku przeniósł się do gimnazjum lubelskiego. W kronikach szkolnych zapisał się jako wyjątkowo surowy i wymagający, ale sprawiedliwy pedagog. Co zatem sprawiło, że „ostry belfer” zostawił po sobie całe rzesze kochających i wdzięcznych absolwentów? Otóż, poza murami szkoły traktował swoich podopiecznych zupełnie inaczej – starał się być dla nich serdecznym przyjacielem i dokładał wszelkich starań, aby zainteresować młodzież zarówno językami obcymi i historią, jak i pasją do książek oraz zabytków piśmiennictwa. Zapamiętano go jako człowieka, który nigdy nie szczędził czasu, zaangażowania ani pieniędzy na zdobycie poszukiwanej lub w jego przekonaniu godnej zachowania książki lub druku.
Jego zamiłowanie do Lublina i Lubelszczyzny paradoksalnie miało swoje źródło w zleceniu, które otrzymał w 1886 roku od władz gubernialnych oraz centralnych – miał dowieść rosyjskości naszego regionu i jego stolicy. Jako rzetelny naukowiec otrzymał niewygodne dla władz rezultaty i musiał kontynuować swoje badania w ukryciu. Nie zamierzał jednak zachować ich wyników tylko dla siebie i publikował w czasopismach naukowych pod różnymi pseudonimami. Po wykryciu jego autorstwa przez cenzurę, od poważnych konsekwencji uchroniły go znajomości z wieloma wybitnymi osobistościami świata nauki.
Przez lata spędzone w Lublinie Łopaciński mocno zżył się z Kozim Grodem, a dla jego mieszkańców stał się stałym elementem „miejskiego krajobrazu”. Codziennie można było go spotkać w ulubionej kawiarni Semadeniego, w księgarni Raczkowskiego lub na Krakowskim Przedmieściu, którym zwykł się przechadzać w towarzystwie przyjaciół i uczniów. Ulica Gubernatorska, dzisiejsza Kościuszki, przy której mieszkał pod koniec życia miała nosić jego imię, jednak do zmiany nazwy ostatecznie nie doszło. Hieronim Łopaciński zginął w 1906 roku w wypadku drogowym. Pozostawił po sobie księgozbiór, który dał początek bibliotece miejskiej jego imienia.
Spragnionym bardziej szczegółowych informacji polecamy:
- lac.lublin.pl
- Akta dotyczące Hieronima Łopacińskiego w Archiwum Państwowym w Lublinie, na stronie Lubelskie Dossier. Znani i nieznani w materiałach archiwalnych
- M. Gawrecka, Hieronim Łopaciński 1860-1906, [w:] Sylwetki bibliofilów Lubelskich, Lublin 1985
- M. Biernacki, Wspomnienie o Łopacińskim, [w:] Hieronim Łopaciński we wspomnieniach, Lublin 2004