Domek lubelski

Blog

Przedwojenny Lublin to nie tylko szyk Krakowskiego Przedmieścia i duże kubatury wielkomiejskich kamienic. Mieszkanie w mieście miało wiele wymiarów, także tych mniejszych.

Przesiąknięte wilgocią domki zjeżdżające z pochyłości lub zapadające się w ziemię ze starości też były miejscem życia ludzi. Stały nawet przy reprezentacyjnej osi miasta, jak  drewniane i murowane stare domy przy Al. Racławickich (wtedy Aleja Racławicka 8) rozebrane w 1938 r., aby odsłonić widok na Dom Żołnierza, dziś zasłonięty przez nowy biurowiec. Opowieść zabłąkana w aktach budowlanych mówi, że zbudowano je z cegieł z rozebranego w XIX w. kościoła św. Michała Archanioła.

Drewniane i murowane domy przy Al. Racławickiej 8 w Lublinie przeznaczone do rozbiórki, 1938 r. AmL (IB), sygn. 4253

Zwłaszcza po roku 1916 i włączeniu w granice tzw. Wielkiego Lublina dawnych miasteczek, jak Wieniawa, i podmiejskich wsi, przybyło obszarów o niskiej i rozproszonej zabudowie. Głód mieszkaniowy i zwykły sprawiały, że kto mógł adaptował strychy na tzw. mieszkania podstryszne, przerabiał na cele mieszkalne składziki, komórki i podwórkowe warsztaty. Domami bywały często stróżówki, a nawet nieużywane budki rogatkowe.

Budka przy ul. Fabrycznej 7, pod koniec lat 30. była zamieszkana, 1938-1939. APL, AmL (IB), sygn. 1328

 

Lubelska Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych „Plon” przy ul. Fabrycznej 2. Po lewej – portiernia, a zarazem mieszkanie stróża, w głębi po prawej – biura fabryki i mieszkania. APL, AmL (IB), sygn. 1323

Na kilku dawnych fotografiach zachowały się też widoki przedwojennego dzikiego budownictwa – małych drewnianych domków postawionych bez zezwolenia i usuwanych administracyjnie w drugiej połowie lat 30. 

Dzika zabudowa w Lublinie, ok. 1937. APL, Spuścizna architekta Ignacego Kędzierskiego, sygn. 1

 

Interwencja komisji policyjno-budowlanej w sprawie dzikiej zabudowy, Lublin, ok. 1937. APL, Spuścizna architekta Ignacego Kędzierskiego, sygn. 1

 

Wywożenie domów zbudowanych bez zezwolenia w Lublinie, ok. 1937. APL, Spuścizna architekta Ignacego Kędzierskiego, sygn. 1

Podmiejskie drewniane domki to najczęściej budynki dwuizbowe, w których rolę przedpokoju pełnił ganek. Drzwi wejściowe prowadziły wprost do kuchni, z której wchodziło się do pokoju.

Plan dwuizbowego drewnianego domku z murem przeciwogniowym wzdłuż dwóch ścian, przedmieście Majdan Tatarski w Lublinie, 1931 r. APL, AmL (IB), sygn. 2901

 

Widok elewacji frontowej i przekrój dwuizbowego drewnianego domku (z zaznaczonym piecem kaflowym) na przedmieściu Majdan Tatarski w Lublinie, 1931 r. APL, AmL (IB), sygn. 2901

 

Widok elewacji frontowej drewnianego domku przy ul. Granicznej w Lublinie i jego przekrój z widoczną kaflową kuchnią, 1931 r. W domku zaprojektowano pokój, kuchnię, spiżarnię i sień. APL, AmL (IB), sygn. 1653

 

Widok elewacji frontowej i przekrój drewnianego domku na ul. Bandtkich 4 w Lublinie, 1932 r. Dom składał się z kuchni, dwóch pokoi, sieni i spiżarni. Ganek oszklony szkłem barwionym. APL, AmL (IB), sygn. 3

Ściśle powiązane z domem, jego mieszkańcami i ich zajęciami były niezbędne ekstensje ówczesnego życia: szopy, składy na opał, chlewiki, komórki i ustępy.

Parterowy ceglany dom przy ul. Krętej 26 z 1928 r. Po prawej – dwukondygnacyjne drewniane komórki, przed 1940 r. APL, AmL (IB), sygn. 2278

 

Kłopoty komórki z topografią terenu przy ul. Długiej na Kośminku w Lublinie. Szkic wykonany na piśmie do Wydziału Budowlanego, 1942 r. APL, AmL (IB), sygn. 871

 

Brawurowa nazewniczo i literniczo interpretacja przyziemnego tematu. Projekt szamba.

Domki i podwórza, to także małe ogródki kwietne i warzywne, klatki z królikami i kilka owocowych drzew. Może niebogate, ale na swój sposób funkcjonalne mikroświaty przedmiejskich podwórek: domek, płotek, drzewko, kura, pies. Warto przypomnieć je, gdy wokół świat na opak: wybetonowane do ostatniej piędzi ziemi place, ogrody na dachach, drzewa w donicach i miejska kwietna łąka na telebimie.

Dzieci przy polnej drodze, lata 30. XX w. (Fot. ze zbiorów Ewy Zielińskiej)

 

Ewa Zielińska

Użyte skróty

APL      Archiwum Państwowe w Lublinie
AmL     Akta miasta Lublina
IB         seria 10: Inspekcja Budowlana

 

One thought on “Domek lubelski”

Comments are closed.

Skip to content